Halk ortasında “cüzzam” ismiyle bilinen, tıpta “Lepra” ya da onu keşfeden Norveçli bilim insanı Gerhard Armauer’in soyadı “Hansen” olarak tanımlanan hastalığa, mycobacterium leprae isimli bir mikroorganizma sebep oluyor.
Her yaştan insanı etkileyebilen, teneffüs yoluyla bulaşan bu kronik enfeksiyon hastalığı, cilt, çevresel sonlar, üst teneffüs yolu mukozası ve gözlerde tahribata, el-ayak üzere kimi organlarda da işlev kayıplarına yol açabiliyor.
Geçmişte bilgi eksikliği nedeniyle korkulan bir rahatsızlık olan, toplumsal statü kaybına, toplumda dışlanmalara ve damgalanmalara neden olan cüzzam, günümüzde erken teşhisle büsbütün tedavi edilebiliyor.
“AÇIK YA DA KIRMIZI LEKELERLE BELİRİYOR”
Prof. Dr. Ayşe Yüksel, hastalığa ait AA muhabirine yaptığı açıklamada, teneffüs yoluyla bulaşan bu bakterinin toplumun yüzde 95’inde bağışıklık sistemince yok edildiğini fakat çoğunluğu çocuklar olmak üzere toplumun yüzde 5’inde ise yok edilemeyerek, sonlara yerleştiğini ve çoğaldığını anlattı.
Kuluçka mühleti 2 ila 5 yıl ortasında değişen hastalığın kollar, bacaklar, sırt ve yüz üzere bölgelerde çıkan açık ya da kırmızı lekeler halinde belirti verdiğini aktaran Yüksel, birçok cilt hastalığı ile benzerlik taşıyan bu lekelere cüzzam diyebilmek için hissizlik olması gerektiğini, ayrıyeten leke altından alınacak sıvının mikroskopta incelenmesi sırasında kırmızı çomaklar formunda mikroorganizmalara rastlanacağını söz etti.
Yüksel, cüzzamın kaş ve kirpiklerde döküntü, burun tıkanıklığı üzere belirtilerle de seyredebildiğini lakin hastaların daha çok bedenlerindeki lekeler nedeniyle cildiye uzmanlarına başvurduklarına değinerek, “Erken teşhis ve tedavi çok kıymetli. Çabucak teşhis edip, tedaviye başladığımız hastalarda bu lekeler kaybolur. Tedavi sonrası hasta sağlıklı bir insan olarak ömrünün sonuna kadar yaşar.” dedi.
Cüzzamla Savaş Derneği Lideri Prof. Dr. Ayşe Yüksel
BREZİLYA, ÇİN VE HİNDİSTAN’DA YAYGIN
Prof. Dr. Ayşe Yüksel, geçmişte cüzzam hastalığına yönelik toplumda bir damgalama olduğunu fakat bugün Türkiye’de cüzzam çok görülmediği için yeni kuşakların hastalık hakkında bilgi sahibi olmadıklarını söz etti.
Cüzzam hastalığının Brezilya, Hindistan ve Çin üzere ülkelerde hala sık görüldüğünü vurgulayan Yüksel, bu ülkelerde damgalamanın devam ettiğini, Hindistan’ın yasal kanunlarında bu hastalar için ayrımcılık olduğunu anlattı.
Yüksel, Türkiye’de 2008’de düzenledikleri bir çalıştayda cüzzama karşı ayrımcılığın ortadan kaldırılması için bildirge hazırladıklarını, bunun Türkan Saylan tarafından Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Ayrımcılık Departmanına gönderildiğini ve oradan gelen yanıtla da 2009’da milletlerarası bir çalıştay düzenlediklerini lisana getirdi.
Bu çalıştay sonucunda, BM’nin ülkelere “Lepra hastalığına karşı ayrımcılık taşıyan kanunlar varsa bunları kaldırıp, iyileştirin” dediğini aktaran Yüksel, ülkelerin artık bunu yapmak için uğraştıklarını tabir etti.
“2022’DE 2 BİREYE TEŞHİS KONULDU”
Prof. Dr. Ayşe Yüksel, DSÖ datalarına nazaran, dünyada tedavi olan 148 bin lepralı olduğunu belirterek, “Türkiye’de ise lepradan etkilenmiş bireyler var. 2022 yılında 1’i bayan 1’i erkek, 2 yeni hastaya teşhis kondu. Ondan evvelki yıl da yeniden 2 bireye teşhis konuldu.” bilgisini verdi.
Yüksel, ilaçla tedavisi bitenlerin artık lepralı değil “lepradan etkilenmiş kişiler” olarak anıldığına değinerek, şöyle devam etti:
“Türkiye’de 600 ila 1000 ortasında lepradan etkilenmiş kişi var. Bunların yaş ortalaması yüksek. Kimi çocukken hastalığa yakalanmış, artık 70 yaşında, tahminen de 50-60 yıldır hasta. Periferik hudutlarda harabiyet olmadan evvel teşhis edersek hastaya bir şey olmuyor lakin birçoklarına olduktan sonra teşhis konulmuş.
Bu ne demektir? Avuç içlerinde, ayak tabanlarında duyu kaybı var. Bir bayan düşünün ki elleri hissetmiyor, yemek yapıyor, ateş yakıyor, soba yakıyor, eli yansa da hissetmiyor. Hissetmediği için oradaki yarayı, yanık izini görürse anlıyor. O küçücük yanık, açık yaraya dönüşebiliyor. Açık yaradan giren mikroplar, mikroorganizmalar orada iltihap yapıyor. İltihap kemiğe kadar ilerleyebiliyor. O vakit kemik ya cerrahi olarak alınıyor ya da tabiatıyla düşüyor.”
His kaybı nedeniyle hastaların ayakkabılarının rahatsız olduğunu anlayamadıklarını ve ayaklarında yaralar oluşabildiğini vurgulayan Yüksel, bu hastalıktan etkilenmiş kimi bireylerin ayaklarında form bozuklukları meydana geldiği için ortopedik ayakkabı giymelerinin kıymetli olduğunu tabir etti.
Prof. Dr. Ayşe Yüksel, Türkan Saylan’ın 1980’li yıllarda kendisini ortopedik ayakkabı eğitimi için ABD’ye yolladığını anlatarak, aldığı o eğitimle ayağında duyu kaybı olanlara hami, hal bozukluğu olanlara da ortopedik ayakkabılar ürettikleri bir atölye açtıklarını anlattı.
DEVLETTEN TAKVİYE İSTEDİLER
Son 10 yıldır bu ayakkabı atölyesinin kapatıldığını belirten Yüksel, lepra hastaları ismine taleplerini şöyle lisana getirdi:
“Hastalar telefon ediyor, ‘Ne olur, bana ortopedik ayakkabı… O ayakkabı olmadığı vakit ayağa kalkamıyorum, konutun içinde bile yürüyemiyorum.’ diyorlar. Bir kişinin bile bu türlü bir ayakkabıya ihtiyacı varsa Sağlık Bakanlığı onu sağlamalı. Var olan ortopedik ayakkabı atölyeleriyle bu hastalarımıza ortopedik ayakkabıları fiyatsız sağlamalıyız. Onun dışında, hastalarımızın yaşlı ve sakatlık maaşları var lakin bunların her hastaya nizamlı olarak ödenmesi gerekiyor. Kimi hastalarda o hakların, yeni istenen sıhhat raporlarıyla sakatlığın düzeyi yükseltildiği için kesildiğini duyuyoruz.
Devletimizden, devletimizin yöneticilerinden istediğimiz, çok az sayıda olan lepradan etkilenmiş bireylerin sosyoekonomik ve tıbbi şartlarının tam olarak sağlanması. İstanbul Lepra Hastanesi kağıt üzerinde Dr. Sadi Konuk Devlet Hastanesine bağlandı. Hastalar orada kalıyorlar ancak geçmişteki bu çok istikametli, bütüncül yaklaşım manasındaki ihtiyaçları maalesef tam sağlanamıyor. O nedenle bu bahiste takviye çok kıymetli.”